Đồ gốm sứ không chỉ là vật dụng, mà còn là ký ức, là văn hóa, là tinh thần sống chậm giữa nhịp đời hiện đại. Một món gốm đẹp – dù là chiếc bình nhỏ trên kệ hay bộ trà thủ công dùng hàng ngày – đều mang trong mình hơi thở của người làm gốm, của đất, nước, lửa và thời gian. Tuy nhiên, để đồ gốm sứ giữ được vẻ đẹp lâu dài, việc bảo quản đúng cách là điều bắt buộc. Rất nhiều người sở hữu những món đồ gốm quý giá nhưng lại vô tình làm chúng nhanh hỏng vì bảo quản sai. Vậy cách bảo quản đồ gốm sứ như thế nào là đúng? Bài viết này của DesBook sẽ hướng dẫn bạn chi tiết từng bước để bảo vệ gốm sứ đúng chuẩn.
1. Vì sao cần bảo quản đồ gốm sứ đúng cách
Gốm không phải “bất hoại”: Những rủi ro hay gặp
Trái với cảm giác cứng cáp ban đầu, gốm sứ lại rất nhạy cảm với môi trường. Những thay đổi đột ngột về nhiệt độ có thể khiến bề mặt bị rạn chân chim. Gốm sứ để ở nơi ẩm thấp dễ ố vàng, mốc men. Việc sử dụng chất tẩy mạnh hay vật liệu thô ráp để lau rửa cũng có thể làm bong men, loang màu. Đó là những tổn thương không thể phục hồi, đặc biệt nghiêm trọng với đồ gốm sứ thủ công có giá trị cao.
Không chỉ để đẹp – Gốm sứ còn giữ giá trị sưu tầm
Với nhiều người, gốm sứ không chỉ để sử dụng, mà còn là vật phẩm nghệ thuật. Các món gốm cổ, gốm thủ công nghệ nhân được định giá dựa trên độ nguyên vẹn, độ bóng men và màu sắc ban đầu. Một vết xước nhỏ cũng có thể làm giảm giá trị sưu tầm tới vài chục phần trăm. Vì vậy, bảo quản đồ gốm sứ không chỉ là giữ cho đẹp, mà là giữ cho bền, cho lâu, cho đúng giá trị thật.
2. Nguyên tắc vàng trong bảo quản đồ gốm sứ
Tránh nhiệt độ thay đổi đột ngột
Gốm có cấu trúc xốp vi mô. Khi gặp nhiệt độ cao hoặc thấp đột ngột, sự giãn nở không đồng đều giữa lớp men và thân gốm khiến bề mặt dễ nứt. Không nên rửa đồ gốm sứ vừa lấy từ tủ lạnh bằng nước nóng. Cũng không nên để gốm gần bếp lửa, ánh nắng gay gắt hoặc nơi có thiết bị phát nhiệt.
Hạn chế tiếp xúc trực tiếp ánh nắng
Tia UV trong ánh nắng có thể phá vỡ liên kết hóa học của men sứ, gây bạc màu và bong lớp bảo vệ. Nếu trưng bày gốm trong nhà, nên đặt ở nơi có ánh sáng gián tiếp hoặc sử dụng tủ kính phủ phim chống tia UV.
Tránh đặt gốm ở nơi độ ẩm cao
Độ ẩm ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ của gốm sứ. Ở môi trường ẩm thấp, lớp xương gốm dễ hút nước, làm yếu cấu trúc bên trong. Những dòng gốm không tráng men hoặc gốm đất nung càng dễ bị nấm mốc hoặc mục vụn nếu để lâu ở nơi thiếu thông thoáng.
Dùng lót mềm khi đặt hoặc xếp chồng
Một nguyên nhân phổ biến gây nứt mẻ là va chạm giữa các món gốm với nhau. Khi cất giữ hoặc trưng bày, nên sử dụng lót vải nỉ hoặc đệm xốp dưới đáy và giữa các lớp chồng. Tuyệt đối tránh xếp gốm sát nhau không có đệm.
3. Vệ sinh gốm sứ: không phải cứ sạch là tốt
Dùng khăn mềm – tránh vật liệu thô ráp
Khăn vải cotton mềm hoặc miếng mút chuyên dụng là lựa chọn lý tưởng để lau gốm. Những vật dụng như búi sắt, miếng cước hay bàn chải cứng có thể tạo vết xước li ti trên men gốm, khiến ánh men mất độ bóng và dễ bám bụi bẩn hơn.
Không ngâm lâu trong nước tẩy mạnh
Các hóa chất tẩy rửa mạnh như Javel, Clo không chỉ làm phai màu mà còn làm hỏng bề mặt gốm. Đối với gốm sứ cao cấp, việc ngâm lâu trong nước có chất tẩy có thể gây phản ứng hóa học với lớp men, dẫn đến hiện tượng loang men hoặc rạn bề mặt.
Dùng giấm trắng hoặc lòng trắng trứng để xử lý ố nhẹ
Đây là mẹo dân gian được nhiều nghệ nhân khuyên dùng. Giấm trắng pha loãng có thể làm sạch vết ố nhẹ mà không làm tổn thương lớp men. Lòng trắng trứng cũng có thể phủ một lớp bảo vệ mỏng, giúp gốm giữ độ bóng tự nhiên.
4. Cách bảo quản đồ gốm sứ trong trưng bày và sưu tầm
Với đồ trưng bày
Tránh đặt gốm sứ trực tiếp dưới ánh nắng hoặc trong môi trường nhiều bụi. Nên sử dụng tủ kính có lọc UV và hạn chế lau chùi thường xuyên bằng nước. Một lớp vải lót bên dưới vừa giúp ổn định gốm, vừa tăng tính thẩm mỹ.
Với đồ sưu tầm
Ghi chú chi tiết về nguồn gốc, năm sản xuất, tên nghệ nhân là một phần quan trọng trong bảo tồn giá trị. Khi di chuyển, nên dùng hộp gỗ hoặc xốp chuyên dụng. Đồ gốm sưu tầm không nên cầm nắm nhiều, chỉ nên quan sát và lau khô nhẹ nhàng định kỳ.
Với đồ gốm thủ công cao cấp
Mỗi dòng gốm thủ công có kỹ thuật nung, tráng men và độ xốp khác nhau. DesBook khuyến nghị nên hỏi kỹ người bán hoặc nghệ nhân về cách chăm sóc riêng. Ví dụ: gốm Raku Nhật Bản không nên rửa bằng nước máy do đặc tính xốp cao, dễ hút tạp chất.
Xem thêm về các sản phẩm bình gốm thủ công
5. Đừng vứt bỏ - cách hồi sinh đồ gốm bị sứt mẻ
Kintsugi – Nghệ thuật hàn gốm của Nhật Bản
Kintsugi là kỹ thuật sử dụng nhựa cây Urushi trộn với bột vàng hoặc bạc để nối liền mảnh gốm vỡ. Phương pháp này không giấu đi vết nứt mà làm nổi bật nó như một phần câu chuyện của món đồ. Tư duy "vết nứt cũng đẹp" là nét đặc trưng văn hóa Á Đông.
Các cách tự sửa gốm đơn giản tại nhà
Bạn có thể dùng keo epoxy chuyên dụng cho gốm, kết hợp với sơn gốm thủ công để khôi phục phần bị sứt. Lưu ý: không sử dụng các chất kết dính không chuyên, vì có thể tạo phản ứng với men gốm và khiến phần vỡ lan rộng thêm.
Kết luận
Đồ gốm sứ, nếu được bảo quản đúng cách, có thể đồng hành cùng chúng ta hàng chục năm, thậm chí trở thành di sản qua nhiều thế hệ. Không có món gốm nào là quá bình thường – mỗi sản phẩm đều có linh hồn riêng, phản ánh một lát cắt của văn hóa và ký ức. Việc chăm sóc, bảo vệ và trân trọng chúng là cách ta tôn vinh những giá trị sống tinh tế giữa đời thường.
Nếu bạn đang tìm kiếm những giải pháp chuyên sâu hơn về cách bảo quản đồ gốm sứ thủ công, hãy theo dõi các bài chia sẻ định kỳ từ DesBook – nơi lưu giữ tinh thần của những món đồ có hồn.
𝗗𝗘𝗦𝗕𝗢𝗢𝗞 | 𝐃𝐞𝐜𝐨𝐫 𝐒𝐩𝐚𝐜𝐞𝐬 - 𝐃𝐞𝐜𝐨𝐫 𝐒𝐭𝐲𝐥𝐞
Hotline: +84906470747
Website: desbookstore.com
📌 Fanpage: https://www.facebook.com/desbook.vn
Office: Family Garden, 28 Thao Dien, Thu Duc city, HCM
